شبهات پیرامون دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی

کوروش گرجی

شورای عالی امنیت ملی (شعام) نهادی است که بر اساس اصل ۱۷۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تشکیل شده و وظیفه اصلی آن تعیین سیاست های دفاعی – امنیتی کشور، هماهنگی فعالیت های سیاسی، اطلاعاتی، اجتماعی و اقتصادی در حوزه امنیت، و بهره گیری از امکانات موجود برای مقابله با تهدیدهای داخلی و خارجی است.

رئیس شورای عالی امنیت ملی، رئیس جمهور است و دبیر آن نیز توسط شخص رییس جمهور، معرفی و منصوب می گردد. بطور کلی اعضای حقوقی شعام عبارتند از:

1- رییس جمهور

2-رییس مجلس

3-رییس قوه قضاییه

4-معاون رییس جمهور و رییس سازمان برنامه و بودجه

5-وزیر کشور

6-وزیر اطلاعات

7-وزیر امور خارجه

8-رییس ستاد کل نیروهای مسلح

9-فرمانده کل ارتش

10-فرمانده کل سپاه

11-دبیر شورای عالی امنیت ملی که توسط رییس جمهور انتخاب شده، با حکم شخص رئیس‌جمهور منصوب گشته و مسئولیت ادارهٔ دبیرخانه ی شورا را بر عهده دارد. نکته ی بسیار مهم این است که دبیر شورای عالی امنیت ملی کشور فاقد حق رأی در جلسات شعام بوده و در اصل عضو شورا محسوب نمی شود.

12 و 13-دو نماینده منتخب مقام معظم رهبری در این شورا، که نقش نظارتی و راهبردی ایفا می کنند تا سیاست های اتخاذ شده در شعام، در چارچوب خطوط کلی نظام قرار گیرند. نکته ی قابل ذکر در اینجا این است که مطابق روال مرسوم از ابتدای تاسیس شورای عالی امنیت ملی، رهبر معظم انقلاب، دبیر منصوب شده توسط  رییس جمهور را به نمایندگی رهبری در شورا نیز منصوب می‌کنند تا این دبیر، در جلسات شعام حق رأی داشته باشد.

به عبارت دیگر، مقام معظم رهبری به جهت تقویت هرچه بیشتر دولت منتخب مردم، نیمی از حق قانونی خود برای معرفی نماینده در شورای عالی امنیت ملی کشور را به رییس جمهور منتخب مردم شریف ایران تفویض می کنند. به عنوان مثال، حسن روحانی توسط هاشمی رفسنجانی رییس جمهور وقت به عنوان دبیر شعام معرفی و سپس در دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی، در این مسئولیت ابقا شد؛ یا علی لاریجانی و پس از آن، سعید جلیلی، هر دو توسط محمود احمدی نژاد به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی معرفی شدند، همچنین شمخانی و احمدیان نیز با همین شیوه، منصوب شدند. در تمامی موارد ذکر شده در فوق، دبیر شعام، به جهت برخورداری از حق رای در جلسات، نمایندگی مقام معظم رهبری را نیز دریافت نمودند.

در روزهای گذشته، انتصاب دکتر علی لاریجانی توسط رییس جمهور پزشکیان به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی، شبهاتی را ایجاد کرده که در ذیل به بررسی برخی از آنها پرداخته می شود:

1-رد صلاحیت در انتخابات ریاست جمهوری:

بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات توسط شورای نگهبان، دارای ضوابط و قوانین خاصی است که این قوانین، دامنه ی اختیارات شورای نگهبان را محدود می نماید.همچنین باید تاکید کرد که شورای نگهبان یک نهاد مستقل است که به اقتضای وظایف خود باید سفارش ناپذیر باشد. جمله ی معروف مقام معظم رهبری بعد از اعلام صلاحیت نامزدهای ریاست جمهوری 1400، توسط بسیاری از صاحب نظران به علی لاریجانی نسبت داده شد. اگرچه در این جمله ی معروف، مقام معظم رهبری فرمودند که :”… مطالبه من این است که دستگاه‌های مسئول جبران کنند. …”، اما قطعا استقلال رای شورای نگهبان، در اتفاقات پس از این، نقش داشت. زیرا اساسا یک فرد می تواند همچنان از سوی شورای نگهبان، صلاحیت نامزدی ریاست جمهوری را نداشته باشد؛ اما توسط رییس جمهور مستقر به عنوان دبیر شعام منصوب گردد.

2-تابعیت خارجی اعضای خانواده:

اگرچه مستندات خاصی در تایید یا رد این موضوع، در دسترس نمی باشد؛ اما در این خصوص مقام معظم رهبری فرمودند: “مواردی که یک گزارشی خلاف واقع داده شده مربوط به فرزند کسی، مربوط به خانوادهٔ کسی، بعد هم معلوم شده که خلاف واقع است، این را جبران کنند. حفظ آبروی افراد جزء بالاترین وظایف است. این خانواده محترم و عفیف، دچار مواجههٔ با یک چنین نسبت‌هایی شدند و به آن‌ها ظلم و جفا شد” و اکثر کارشناسان این فرمایش مقام معظم رهبری را در مورد خانواده ی آقای لاریجانی ارزیابی می کنند. در همین خصوص، حسین مطهری درمورد حضور دختر علی لاریجانی در آمریکا گفت: “دختر عمه بنده خانم فاطمه لاریجانی فارغ‌التحصیل پزشکی دانشگاه تهران برای دورهٔ تخصص همراه با همسرش به آمریکا رفته؛ و نه تابعیت دارد نه اقامت”. همچنین محمد مطهری نیز از خواهرزاده‌اش دفاع کرد و گفت: “ویزای خواهرزاده‌ام خانم فاطمه لاریجانی در آمریکا ویزای کار از نوع H1 b است و امور دیگر مثل تابعیت و پاسپورت آمریکایی از جعلیات است” و اینکه فاطمه لاریجانی پس از پایان تحصیل به ایران باز خواهد گشت.

3-تمایل مقام معظم رهبری به مذاکره با آمریکا از طریق این انتخاب:

اساسا دبیر شورای عالی امنیت ملی توسط رییس جمهور انخاب می شود و حکم نمایندگی مقام معظم رهبری نیز طبق یک روال برای اعطای حق رای صادر می گردد. در همین زمینه، سخنگوی هیات دولت بیان کرد: “طبیعی است که دولت‌ها بخواهند تغییراتی انجام دهند. آقای رییس‌جمهور با توجه به شرایط منطقه، دگرگونی‌های بین‌المللی و شناختی که از آقای لاریجانی به‌عنوان فردی معتمد، خوش‌نام و خوش‌فکر دارند، این تغییر را انجام دادند”.

4-تغییر سیاست های بین المللی و هسته ای کشور:

شورای عالی امنیت ملی، به‌عنوان نهادی فراقوه‌ای، از جایگاه بالاتری نسبت به وزارت امور خارجه برخوردار است. انتقال مذاکرات (مانند مذاکرات هسته‌ای) به دبیرخانه ی شعام، هماهنگی بین نهادهای حکومتی را تقویت می‌کند و تصمیم‌گیری را متمرکزتر می‌سازد. اگرچه صرف حضور در دبیرخانه ی شعام، تاثیرگذاری بالایی را ایجاد نمی کند اما تجربه و ویژگی های شخصیتی علی لاریجانی می‌تواند به کاهش پراکندگی مواضع در مذاکرات بین‌المللی (مخصوصا هسته ای) و افزایش اقتدار تصمیم‌گیری منجر شود.

5-قصد دولت برای کسب محبوبیت:

قطعا حضور علی لاریجانی به دلیل ارتباطات و نفوذ شخصی و خانوادگی، وزن دولت پزشکیان را بالا می برد.

6-قصد دولت برای ایجاد دوقطبی جدید لاریجانی – تندروها:

اگرچه پیش از این، تنش هایی بین برخی از افراد منصوب به جناح تندرو و علی لاریجانی بروز کرده؛ اما علی لاریجانی بطور کل تمایل به پرهیز از تنش دارد.

7-افزایش عقلانیت در دولت:

بهره گیری از تجربه ی مقامات سابق، برای هر دولتی، مفید است اما اینطور به نظر می رسد که حداقل بخشی از بدنه ی دولت، پذیرش کافی نداشته و چسبندگی زیادی به باورهای خود را نشان می دهد.

8-تقویت دستگاه دیپلماسی کشور:

اگرچه از تجربیات موفق علی لاریجانی در ماموریت هایی که پیش از این بر عهده داشته، به خوبی می توان بهره مند شد اما قطعا پررنگ شدن حضور وی در مسائل مربوط به دیپلماسی عمومی کشور، کمرنگ شدن نقش وزارت خارجه را در پی خواهد داشت.

به هر حال، پایگاه خبری نظرپرس (nazarpress.ir) برای آقای دکتر علی لاریجانی در مسئولیت جدید، آرزوی توفیق دارد.