بزرگترین دستاورد حضور امام رضا (ع) در ایران، برای ایرانیان

دکتر روح الله سُلگی

به گزارش نظرپرس:

عمده ایرانیان وجود پربرکت مرقد امام مهربانیها در مشهدالرضا را صرفا یک برکت معنوی میدانند اما در کنار این برکات عظیم می توان به نکات تمدن ساز زیر اشاره کرد. با بررسی سیر تحولات و تطوارت تاریخی پس از حضور امام رضا (ع) در ایران میتوان گفت رشد حوزه هاي علمي و گسترش تشيع مهمترین دست آورد اولیه حضور ایشان در ایران بود که به آرامی صورت پذیرفت
پس از حکومتهای بنی امیه و عباسیان ایرانیان برای اولین بار با جوهر دین و شناخت شجره طیبه اهل بیت آشنا شدند و این آشنایی علاوه بر ذلال بودن و خلوص معنوی با عدالتخواهی ایرانیان تناسب فراوان داشت.

حضور پر برکت امام رضا (ع) به صورت بطئی و آرام آرام ،منطق استدلال و گفتگوی دینی را در قالب تشکیل جلسات منظم مناظره دینی و تعاطی اندیشگی به یادگار گذاشت عجیب نیست اگر آزادیهای دینی در عهد مغول و جلسات مناظره های میان نمایندگان مذاهب را از محصولات امام رضا (ع) بدانیم. شکلگیری خیزشهای بزرگ اجتماعی بدون تردید از ثمرات حضور امام مهربانیها در ایران است. خیزش بزرگ و عدالتخواهانه سربداران و جریانهای فتوّت که قریب به ۵۰ سال قدرت سیاسی را نه فقط در خراسان بزرگ بلکه تا قلب شهرری به ارمغان آورد.

ظهور جریانهایی همچون سُنیان ۱۲ امامی که قالب مذهب زمانه یعنی تسنن را پذیرفته بودند اما عشق اهل بیت را در دل داشتند. فهرست بالای زائرین اهل سنت از مضجع شریف این امام همچون امام محمد غزالی، روزبهان بن فضل الله خنجی، گوهرشاد خاتون، شاهرخ تیموری و … نشان از تاثیدات عمیق تمدنی این امام همام است.

تاثیر حضور امام رضا و نفوذش در قلوب ایرانیان تا آنجا بالاست که حکومت های مختلف با هدف کسب مشروعیت و مقبولیت در میان مردم، رسیدگی به مضجع شریف ایشان را سرلوحه فعالیت های خود قرار می دادند. برای مثال ساخت صحن و مسجد گوهرشاد توسط تیموریان سنی مذهب با این نیت صورت گرفت. شکل گیری حکومتهای ملوک الطوایفی متمایل به شیعه همانند آق قویونلوها و قراقویونلوها از دست آوردهای بزرگ این دوره است. در نهایت تشیع و محبت اهل بیت را به مهمترین مولفه هویت ملی ایرانیان مبّدل ساخت و همچون نخ تسبیحی همه اقوام و نِحله ها را زیر پرچمِ هویت بخش خویش گرد هم آورد و هماهنگ ساخت. بدون تردید این تحول بزرگ معرفتی محصول حضور امام رضا در سال ۲۰۱ قمری مصادف با ۱۹۵ شمسی در ایران است.

صفویه محصول این درخت را در بهترین زمان برداشت کرد و آن چیزی نبود جز شکل گیری پیوند هویت شیعی و ملیت ایرانی و عمده متفکران غرب ، دوره صفویه را سرآغاز عصر نوزایی در تاریخ ایران میدانند. صفویان به تاثیرات عمیق تمدنی امام رضا (ع) در ایران زمین به خوبی پی بردند و به عنوان یک دولت شیعی زمینه زیارت ایشان را با ساخت کاروانسراهای متعدد، توسعه حرم رضوی و رسیدگی زیرساختی شهر مشهد تسهیل کردند، به گونه ای که شاه عباس صفوی و علمای عصر وی را می توان پایه گذار پیاده روی زیارت امام رضا (ع) دانست. به هر حال دوره صفویه دوره ای است که پیوندی وثیق میان ایرانی بودن با عناصری همچون جغرافیای سیاسی ایران، زبان، مذهب و … شد.

در واقع حضور علی بن موسی الرضا برای ایران و ایرانی دستاورد تمدنی داشت و نه صرفا معنوی.